(c) Andreas Van Esbroeck
De N-VA-minister aanvaardt het imago met plezier: een minister die niet plooit voor druk – of die nu van projectontwikkelaars, grote bedrijven als 3M of, inderdaad, de boeren komt. “Ik doe niet aan symboolpolitiek. Sommige politici krijgen het plots warm en beginnen te twijfelen als ze een boze projectontwikkelaar aan de lijn krijgen. Maar als ik rekening moet houden met iedereen die kwaad kan worden, dan kan ik niets meer doen.”
Zoals de boeren?
Zuhal: “Ik vind het heel raar dat men nu doet alsof ik tegen landbouwers ben. Dan ben ik ook tegen projectontwikkelaars omdat ik de duinen bescherm? En dan ben ik tegen de industrie omdat ik de lozingsnormen heb verstrengd? Sorry, zo werkt het niet. Ik dien geen belangengroepen of lobbyisten, maar het algemeen belang. En dat is ook in het belang van de boeren. Men heeft jarenlang de moeilijke beslissingen voor zich uitgeschoven en de problemen onder de mat geveegd. Natuurlijk worden de landbouwers dan kwaad. Ik zou ook kwaad worden.”
Uw voorzitter, Bart De Wever, stak niet weg dat hij het stikstofdecreet doorduwde omdat de ethaankraker van Ineos vergund moest worden. Als uw partij industriële ontwikkeling belangrijker vindt dan landbouw, heeft dat toch het voordeel van de duidelijkheid?
Zuhal: “Maar dat is niet zo! Wij zijn een gemeenschapspartij. Dat betekent dat we niet alleen voor de industrie rijden, niet voor de landbouw, niet voor de natuur, maar voor het algemeen belang. Als oude, vervuilende industrie moet verdwijnen uit de haven, dan moet er ook nieuwe bij kunnen. Als de N-VA voor de industrie rijdt, dan zou ik niet de minister zijn geweest die 3M in de haven van Antwerpen heeft aangepakt. Ik ben de eerste minister die het principe ‘de vervuiler betaalt’, ook echt heeft laten toepassen en 3M zo ver kreeg om 600 miljoen euro te betalen voor zijn PFAS-vervuiling.”
“De N-VA komt net op voor de boeren. Geert Bourgeois was een van de eerste parlementsleden die voorstellen deed om de boeren weer de prijs te laten bepalen van hun eigen producten. Daarover zou het moeten gaan. De reden dat de boeren in heel Europa op straat komen, is niet vanwege stikstof, maar omdat de boer niets te zeggen heeft over de prijs van zijn appels of zijn vlees, terwijl hij het wel is die dag en nacht op zijn veld staat te ploeteren. Ik vind het erg dat je minder landbouwers hebt dan vroeger, net nu je moet gaan voor duurzame, circulaire landbouw. Toen ik kind was, ging onze pa de melk halen bij de boer.”
Een N-VA-minister die pleit voor “degrowth”?
Zuhal: “Nee, maar ik denk wel dat er meer diversiteit in de landbouw moet zijn en dat er te veel is gestreefd naar dat ene model van schaalvergroting in de veeteelt.”
“De boeren willen heus wel zorg dragen voor hun omgeving, maar als ze alleen maar regels op hun dak krijgen, terwijl hun inkomen daalt, dan is dat het fundamentele probleem. En dan stelt Europa plots de regel voor braakliggende terreinen met een jaar uit, terwijl Von der Leyen (voorzitter Europese Commissie, red.) goed weet wat er allemaal nog op de landbouw afkomt aan regels. Dan erger ik mij aan die fopmaatregelen. Ook in de Wetstraat merk ik dat sommigen willen uitpakken met symbolen, maar het niet hebben over de kern van het probleem.”
Zoals het voorstel van cd&v dat Natuurpunt geen landbouwgrond meer zou mogen kopen?
Zuhal: “Bijvoorbeeld. Het is niet nodig om landbouw en natuur tegen elkaar op te zetten. Ik kijk naar ons areaal en stel vast dat slechts 1,8 procent van het Vlaamse agrarische gebied natuur is. Landbouwgrond wordt vooral opgekocht voor verkavelingen en door mensen die hun tuin vergroten en er paarden op zetten. Ik stel vast dat in West-Vlaanderen hectaren zijn omgezet in bedrijfsruimte (42 hectare in Tielt, red.). Natuurlijk moet landbouwgrond maximaal voor de landbouwers worden gevrijwaard, maar wees dan eerlijk en vertel het hele verhaal. Met vijandschap los je de problemen van de boeren niet op.”
Waar was de voorbije jaren die empathie voor de boer met zijn belabberde inkomen?
Zuhal: “Maar er is net veel empathie voor de boer. Twee keer ben ik door heel Vlaanderen getrokken om met honderden landbouwers te praten. Het stikstofdecreet vraagt een grote inspanning van de veehouders, met name de varkens- en kippenboeren. Maar ook hier zit empathie in verwerkt, in de vorm van 2,4 miljard euro voor onder andere een transitiefonds om varkensboeren vrijwillig uit te kopen, zodat we die uit de hand gelopen varkensstapel wat kunnen normaliseren. Dat gebeurde op vraag van de boeren én zal positieve effecten hebben op de waterlopen, op de luchtkwaliteit, op stikstof.”
“Wat moest ik doen? Moest ik dan ook mijn ogen sluiten en alles op zijn beloop laten, zoals opeenvolgende regeringen deden? In 2021 ontplofte het dossier door een arrest, en sindsdien kwamen we steeds dichter bij een vergunningenstop. De boel laten aanmodderen, dat zou net stilstand hebben betekend voor de sector. Ik heb mijn verantwoordelijkheid genomen. Ik weet dat we nu door de zure appel moeten bijten, maar ik weet dat wat erna komt, beter zal zijn voor de boeren.”
“En terwijl in heel Europa de boeren op straat komen, gaan ze in Europa nog wat extra gas geven met hun Green Deal.”
Bedoelt u dat Europa zijn klimaatbeleid (Green Deal) moet staken omdat er boeren op straat komen?
Zuhal: “Ik zeg al vier jaar dat er opnieuw redelijkheid moet komen in het klimaatbeleid. Beseffen ze wat we aan de burger vragen? We hadden als doel afgesproken: klimaatneutraal tegen 2050. Daarmee lopen we voorop in heel de wereld. Nu willen ze plots al 90 procent CO₂-uitstoot minder tegen 2040. Ik heb al maatregelen moeten nemen die ik helemaal niet leuk vond, zoals de renovatieplicht. Niet leuk, maar haalbaar met compensaties. Ik doe dat niet met het mes op de keel.”
“Wij zullen ons deel doen: 40 procent minder tegen 2030. België wou, onder druk van Ecolo, min 47 procent. Vorige week nog kwam Zakia Khattabi (federaal minister van Klimaat, red.) daarmee af, te midden van de boerenprotesten. Federale regering, premier De Croo, hallo? Hebben jullie niet door wat zich hier allemaal afspeelt?”
Zit daar geen tegenstelling in uw discours? U wilt naar duurzame landbouw, u wilt natuur beschermen, maar klimaatmaatregelen: ho maar.
Zuhal: “Maar ik neem wél klimaatmaatregelen! Ik ben geen klimaatontkenner, maar een realist. Europa is goed voor 8 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen, Vlaanderen is verantwoordelijk voor 0,13 procent ervan. Zelfs als ik zou meegaan in die groene zotternijen en Vlaanderen klimaatneutraal zou zijn in 2040, dan zul je hier nog altijd met de gevolgen van de klimaatopwarming zitten. Daarom moeten we vooral inzetten op klimaatadaptatie. Daarom bescherm ik de duinen. Daarom beschermde ik de Groene Delle in Limburg, waar ze een industrieterrein wilden maken, terwijl Vlaanderen net meer natte natuur nodig heeft. Die droogtes en overstromingen zullen niet plots weg zijn als Europa klimaatneutraal is.”
“Daarom gaan we met de Vlaamse Regering ook in beroep tegen de uitspraak in de Klimaatzaak. Dat is ook een kwestie van principes: het komt niet aan een rechter toe om ons een doelstelling op te leggen. Ik ben daarom altijd heel terughoudend geweest tegenover die Green Deal van Europa: wat betekent die voor de industrie, voor de landbouw, voor de mensen? Ik vind het dan ook extra wrang dat ik nu word neergezet als de politica die tegen de landbouw is, terwijl ik net degene was die waarschuwde voor de gevolgen. Wat mij overkomt, overkwam elke niet-cd&v-minister op Leefmilieu.”
Maar het beeld blijft wel plakken. Beschadigt dit de partij, zo kort voor de verkiezingen? In Limburg staat u recht tegenover minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) voor de kiezer.
Zuhal: “Ik geloof niet dat die stikstofsaga ons al electorale schade zal berokkenen. Wat ons wél stemmen zou hebben gekost, is als er effectief niets meer vergund kan worden, zelfs geen tuinhuis – zoals in Nederland. Dan zouden de mensen wél kwaad zijn, en terecht.”
“Maar kijk: ik zit hier maar tijdelijk op deze stoel. Ik heb voor vijf jaar de macht gekregen van de bevolking. De enige aan wie ik verantwoording heb af te leggen, zijn de mensen die gaan stemmen. Als zij zeggen dat het land bestuurd moet worden door de projectontwikkelaars, de Boerenbond of belangenorganisaties zoals Natuurpunt of Voka, so be it. Dan is het zonder mij de volgende keer. Ik kan heus iets anders gaan doen.”
Daar zegt u het: is uw kabinet te zeer onder invloed van Natuurpunt?
Zuhal: “Helemaal niet! Ik heb iemand die lid is geweest van Natuurpunt, en ik heb op mijn kabinet ook een melkveeboer die voor ABS heeft gewerkt. Ik denk dat hooguit een derde van mijn kabinet een lidkaart van de N-VA heeft. Dat is omdat ik mensen heb bijeengezocht met expertise, ongeacht hun politieke voorkeur. Mijn vorige kabinetschef was een socialist! Als minister werk ik voor 6,7 miljoen Vlamingen. Mijn lot ligt in hun handen.”
De N-VA kampt al enkele jaren met een krimpscenario. Dreigt een pandoering in juni?
Zuhal: “Als er één iemand is die ons land uit de shit kan halen, dan is het Bart De Wever. Bart is de slimste en beste man die we hebben in onze partij en hij moet eindelijk de kans krijgen om het land in zijn plooi te leggen. We zullen alles op alles moeten zetten, want de tijd dat de stemmen binnenvlogen is voorbij. De burger is echt kwaad op Vivaldi.”
U zegt Vivaldi, omdat de N-VA federaal in de oppositie zit. Maar er is ook een Vlaams klavertjevier van ongenoegen: crisis in de kinderopvang, lerarentekort, te dure woningen, geschrapte bushaltes. Jaren N-VA-bestuur en de mensen zien de verandering niet.
Zuhal: “De N-VA moet meer op haar strepen staan, dat is zo. Ik ben bij de N-VA gegaan omdat die partij rebels was, durf had, het algemeen belang liet primeren. Wij moeten ons niet laten doen. Maar natuurlijk, je zit in een regering ook met andere partijen...”
De N-VA is de grootste partij, levert de minister-president …
Zuhal: “Dat is zo. Maar Matthias Diependaele heeft wel de sector van de sociale woningen hervormd en Ben Weyts keert de tanker van het onderwijs, tegen de onderwijskoepels in. En ik heb mijn nek uitgestoken en gedaan wat ik moest doen. Als je iets wilt veranderen in de wereld, zal daar altijd gedoe rond zijn. Je bereikt niets zonder ervoor te strijden. En ja, we moeten ook Vlaams grondiger durven te hervormen. En belangrijk: we moeten meer liefde durven te tonen aan de burgers.”
Meer liefde?
Zuhal: “De overheid is te ambtelijk. In brieven aan de burger hebben we het meteen over boetes, in plaats van eerst in gesprek te gaan. Eerst even bellen: ‘bent u misschien dit bedrag vergeten te betalen?’ Ik zeg dat vaak aan sommige administraties: where is the love?”
