Zuhal Demir keurt wolvenprotocol goed: “Een probleemsituatie en een probleemwolf is niet hetzelfde”

Wolven die overdag in een veld nabij een woning gefilmd worden, wolven die zich regelmatig voeden met schapen, wolven die er in slagen een landbouwstal binnen te lopen,… Het zijn vele voorvallen waar al snel het woord ‘probleemwolf’ in de mond genomen wordt. Toch is het zo dat in veel van deze situaties de wolven gewoon natuurlijk gedrag vertonen. Om hier meer duidelijkheid in te scheppen en de aan elke vorm van problematisch gedrag door een wolf correcte maatregelen te koppelen, is er een Vlaams protocol opgemaakt door Natuur en Bos en Vlaams minister van Natuur Zuhal Demir. “Een probleemsituatie en een probleemwolf is niet hetzelfde. Dit interventieprotocol schept duidelijkheid en zorgt ervoor dat we gepast kunnen reageren in geval van problematisch gedrag van de wolf. Een analyse op basis van onder meer de ervaringen in zes andere Europese lidstaten leert echter dat probleemwolven erg zeldzaam zijn. Ook bij de Vlaamse wolvenroedel is nog geen gedrag vastgesteld dat de term ‘probleemwolf’ verantwoordt”, zegt de minister. Het protocol is tot stand gekomen na overleg met de landbouw-, jacht- en natuursector.

De komst van de wolven in Vlaanderen heeft reeds voor heel wat positieve reacties gezorgd, maar tegelijk ook voor opschudding en discussie. Terwijl de ene zegt dat de wolven hier absoluut niet meer thuis horen, geeft de andere aan dat wolven als toppredator zelfs een meerwaarde zijn voor het hele ecosysteem. Gezien de wolven Europees beschermd zijn, zijn we verplicht om opnieuw te leren samenleven met deze wilde dieren. Aangezien wolven reeds vele decennia niet in Vlaanderen voorkwamen, is dit uiteraard voor sommigen niet vanzelfsprekend. In het Vlaamse wolvenplan zijn er acties opgenomen om te werken aan het gezamenlijke draagvlak, samen met de verschillende sectoren van het buitengebied, onder de vorm van een wolvenplatform. Eén van grote onduidelijkheden tot nu toe was welke gedragingen van wolf getolereerd kunnen worden en wanneer we te maken hebben met een effectieve probleemwolf. Om dit te verduidelijken, werd na overleg met landbouw-, jagers- en natuurverenigingen een Vlaams interventieprotocol voor probleemsituaties met wolven en probleemwolven opgesteld.

“Om zoveel mogelijk buitenlandse ervaringen mee te nemen, werd een voorbereidende studie uitgevoerd waarin werd nagegaan hoe in zes andere Europese lidstaten (Nederland, Duitsland, Frankrijk, Italië, Polen en Zweden, red.) met probleemsituaties wordt omgegaan. In sommige van deze lidstaten zijn de wolven nooit uitgestorven, in andere zijn er reeds sinds 20 jaar opnieuw wolvenroedels. Op basis van de studie werd een Vlaams kader opgesteld, rekening houdend met de specifieke, ruimtelijke situatie in Vlaanderen”, zegt Demir.

De grootste conflicten kunnen zich situeren tussen wolven en mensen, tussen wolven en honden, en tussen wolven en vee. Een als problematisch ervaren situatie kan echter voortkomen uit natuurlijk gedrag van wolven en zijn feitelijk ongevaarlijk voor mensen. Voor dergelijke gevallen is er mogelijk sprake van een probleemsituatie, maar is geen sprake van een probleemwolf. Via het kader komt er een duidelijk en effectief beleid ten aanzien van mogelijke en effectieve probleemsituaties in relatie tot wolven. Probleemsituaties en probleemwolven vergen een verschillende aanpak die afhankelijk is van de situatie. Terwijl bij een probleemsituatie de focus vooreerst ligt op bijsturing en opvolging, zal bij een probleemwolf acuut een drastische maatregel genomen dienen te worden. Voor elk mogelijk gedrag wordt het risico ingeschat en worden hier vervolgens één of meerdere maatregelen aan gekoppeld.

Slechts in vier volgende gevallen kan gesproken worden over een probleemwolf en kunnen drastische maatregelen genomen worden.

• Bewezen hybriden worden verwijderd uit de natuur. Enkel INBO is, als lid van het Central European Wolf Consortium, bevoegd om hierover te oordelen na kwalificatie van de individuele wolf. 
• Wolven die meermaals actief mensen benaderen tot op korte afstand, waarbij de ontmoeting allerminst toevallig is en waarbij het initiatief tot het steeds maar verkleinen van de afstand tussen mens en wolf overduidelijk uitgaat van de wolf, mogen verwijderd worden. Het gaat hier geenszins om toevallige ontmoetingen op korte afstand (bijvoorbeeld een wolf die de straat oversteekt nabij woongebied) want die komen vaak voor en zijn perfect normaal – of om wolven die zich veilig lijken te voelen op korte afstand van mensen en niet meteen weglopen. “Het gaat om wolven die een duidelijke keuze zouden maken om actief naar mensen toe te gaan en die zich overduidelijk aangetrokken voelen tot mensen of tot hun aangelijnde honden, ongeacht wat daarvoor de exacte reden is. Dergelijk gedrag werd bij de Vlaamse wolvenroedel nog niet opgemerkt”, luidt het.
• Wolven die meermaals goed beschermd vee aanvallen en die steeds opnieuw goed uitgevoerde, correct werkende preventiemaatregelen weten te overwinnen. Op het ogenblik dat alle preventiemogelijkheden zijn uitgeput, mogen deze dieren verwijderd worden. Daarbij moet het gaan om preventiemaatregelen die hun deugdelijkheid al hebben bewezen en waarover brede consensus bestaat, dus geen experimentele maatregelen of maatregelen waarvan de werking niet vaststaat. “Ook dergelijke gevallen zijn nog niet opgemerkt”, klinkt het.
• Wolven die zich systematisch richten op het doden van honden binnen de omheining van een erf of tuin. Op het ogenblik dat alle preventiemogelijkheden zijn uitgeput, mogen deze dieren verwijderd worden.

In andere gevallen waarin de wolf bijvoorbeeld onbeschermd of slecht beschermd vee doodt of verwondt, is geen sprake van een probleemwolf, enkel van een probleemsituatie waardoor andere maatregelen gepast zijn. Bijvoorbeeld voedselbronnen verwijderen door preventieve wolvenomheiningen te plaatsen, waarvan de Vlaamse regering 80 procent subsidieert.

“Ingrijpen wanneer we effectief met een probleemwolf te maken hebben is de evidentie zelve. Maar ook alleen als het een probleemwolf is. Veel van de conflicten die zich vandaag de dag voordoen situeren zich op het vlak van onbeschermd vee en kunnen relatief makkelijk voorkomen worden door beroep te doen op de Vlaamse subsidies voor wolfwerende omheiningen. Ik roep veehouders op dit effectief te doen”, zegt Demir.

Het interventieprotocol vormt tenslotte ook een basis om een afwijking op het Soortenbesluit te kunnen geven om effectief in te grijpen bij probleemwolven. Dit wordt vastgesteld in een ministerieel besluit waarbij de beslissing om eventueel in te grijpen als er een probleemwolf opduikt bij de bevoegde minister komt te liggen na advisering van Natuur en Bos en INBO. De communicatie tijdens probleem -of crisissituaties wordt geïnitieerd door de woordvoerder en communicatiedienst van Natuur en Bos, dewelke afgestemd zal worden met de direct belanghebbenden (bv. terreineigenaars, lokale besturen, overkoepelende organisatie,…).

Het interventieprotocol wordt periodiek geëvalueerd en, waar nodig, bijgestuurd op basis van nieuwe (wetenschappelijke) inzichten en concrete voorvallen.